Aktüel Tarih Dergisi’nde yer alan bilgilere göre, şifreler Osmanlı Türkçesi için hazırlanmakla beraber Hariciyede Latin harfleri de kullanılıyordu. Şifre anahtarları tek bir sayfalık olabildiği gibi çok sayfalı bir defterden de oluşabilirdi. Defterler her sayfasında aynı harflere farklı rakam ve sayılar tekabül edecek tablolar ihtiva ederdi. Bunun en önemli avantajı, şifre anahtarlarının kolaylıkla değiştirilebilmesidir. Özellikle orduya ait şifre defterleri daha düzenli bir şekilde hazırlanmıştı.
Osmanlı şifreleri periyodik değilse de sık sık sayılabilecek derecede değiştirildiği için şu anda Osmanlı arşivinde birçok şifre anahtarı örneği bulunmaktadır. Bu şifreler incelendiğinde, bazı şifrelerin kırılmasının kolay olduğu görülmüştür.
Örneğin Yıldız Sarayı’na ait bir şifre anahtarında, 3 basamaktan oluşan sayılara tekabül eden kelime şifrelerinde, Kaynı harfle başlayan kelimelerin aynı rakamlarla başlaması ve sıralı bir şekilde hazırlanmış olması şifrelerin kırılma ihtimalini arttırmaktadır. Şifrede 568, 569, 571, 572, 573, 574, 575, 576, 577 şifre sayıları sırasıyla kabil, kabul, katl, kapu, kadar, kusur, kat, kuvvet, konsolos kelimelerine tekabül etmektedir.
RUSYA’YLA İLİŞKİLERİ GİZLİ MESAJLAR GERDİ
Osmanlı Devleti’nde faaliyet gösteren yabancı diplomatların da haberleşmelerinde şifre kullanımı takip edilmiş ve istisnai durumlar dışında yasaklanmıştır. Ancak bu uygulamanın yabancı devletlerin tepkisine neden olduğunu söylemek gerekir. Örneğin 1898’de Ruyr Blich Bakanlığı’nın Cidua çektiği şifreli telgrafa, cacle defi telgraf memuru el koymuştur. Rusya, uluslararası kuralları öne sürerek durumun telafisini sert bir dille talep etmiştir. Bu talep Osmanlı Devleti’nin koyduğu yasağa rağmen, II. Abdülhamid’in emriyle Telgraf Nazırının Rus Büyükelçiliği’ne giderek üzüntülerini sunmasıyla sonuçlanmıştır. Ermeni meselesi gündeme gelmeye başladıktan sonra Ermeni çeteleri de şifre yöntemlerini kullanmışlardır. Rakamlar ile yapılan klasik şifreleme usulleri yanında Ermeniler, terminolojiyi de kullanmışlardır.
RUSYA’YLA SAVAŞI ENGELLEYEN ŞİFRE
II. MAHMUD devrinde imzalanan Akkirman Anlaşması, Osmanlı’nın girmek üzere olduğu savaşı engellemiş ve sırtındaki Rus baskısını bir nebze azaltmıştır.
Bu anlaşmada Osmanlı’yı temsil eden Hadi Efendi, şifreleri çözmekle yükümlüydü. Elinde sifre anahtarı olan Hadi Efendi, gelen şifreli mesajları inceler, elindeki anahtarla bunları çözerdi.
Hadi Efendi’ye gönderilen mesajlarda, Osmanlı Türkçesi harfleri için 1 ve 2 basamaklı rakam ve sayılara yer verildi. Hadi Efendi bu şifreli evrak sayesinde büyük savaşı engellemişti.
